Μακρόνησος και διανοούμενοι

...Η συνεχής επανάληψη της Σισύφειας πράξης του να κουβαλάς αχρείαστα και απερίσκεπτα πέτρα, στοχεύει να διαγράψει την πολιτική συνείδηση του κρατούμενου, να αδειάσει την συνείδηση του, ως ο χρόνος να μην υπήρχε, ως ο χρόνος να ήταν ατέρμονος, ως το κουβάλημα της πέτρας να ήταν η σύνταξη της ζωής του κρατούμενου. Η οδηγία ήταν πάντοτε πολύ καθαρή: πάρτε αυτές τις πέτρες από εκεί και φέρτε τις εδώ. Όταν η μεταφορά γινόταν, η οδηγία αντιστρεφόταν: πάρτε τις πέτρες από εδώ και μετακινήστε τις εκεί. Αυτό γινόταν όλη μέρα μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού, πάντα μέσα στον άνεμο, χωρίς νερό, χωρίς ξεκούραση, χωρίς παπούτσια, με σχισμένα ρούχα σε σχισμένα κορμιά. Σε κάποια στιγμή το βασανιστήριο αποκτούσε κάποιο σκοπό: φτιάξετε αναχώματα για τις σκηνές. Οι σκηνές ήταν αρκετά μεγάλες για δέκα άτομα αλλά καταλαμβάνονταν από τριάντα, σαράντα, κάποτε πενήντα. Μερικές είχαν στρώματα, οι πλείστες δεν είχαν τίποτα, ως η έλλειψη αντικειμένων θα δίδασκε στους αριστερούς την αξία της ιδιοκτησίας, που θα τους εμφυσούσε την αξία των “Δυτικών, δημοκρατικών μας ιδανικών” (για να θυμίσω τον πρόεδρο George w. Bush, που αντηχεί τους βασανιστές της Μακρόνησου και της Γιάρου μια ζωή πριν). Παρόλες τις διακηρύξεις προς το αντίθετο, η Μακρόνησος και η Γιάρος ισοδυναμούσαν με καθαρή τιμωρία σε αντίθεση με την έννοια της πειθάρχησης του Μεταξά και του Μανιαδάκη. Το βασανιστήριο της πέτρας έγινε μια άσκηση σε μάθημα εθνικιστικής ιστορίας: φτιάξετε ομοιώματα αρχαίων αγαλμάτων, χτίστε και πελεκήστε ως να ήσασταν αρχαίοι Έλληνες...

...Απόλυτα ορθολογιστές διανοούμενοι και ακαδημαϊκοί, μορφωμένοι στη Γερμανία και την Γαλλία, που είχαν θέσεις κύρους σε πανεπιστήμια κύρους, επιθεώρησαν την Μακρόνησο και την ανακήρυξαν “ένα μεγάλο εκπαιδευτικό θεσμό που επιδιώκει να βασίζεται στην καθαρή λογική, αφού έχει καταφέρει σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να βάλει τάξη σε έννοιες και συνειδήσεις...όλοι μας πρέπει να ζήσουμε μια Μακρόνησο...Στην Μακρόνησο η εκπαίδευση, η συνήθεια και η θεραπεία έχουν αντικαταστήσει την δίωξη”. Αυτή είναι η άποψη του νεο-Καντιανού φιλόσοφου Κωνσταντίνου Τσάτσου, μετέπειτα προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Ο ανταποκριτής των New York Times στην Ελλάδα M.I.F. Stone, προχώρησε πολλά βήματα μπροστά όταν ανακοίνωσε στους αναγνώστες της εφημερίδας στις 25 Μαϊου 1949, ότι η Ελλάδα αποτελούσε ένα πολιτικό εργαστήριο των Η.Π.Α., τα αποτελέσματα του οποίου θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και αλλού (αναφέρεται στο Villefosse 1950; 1288).

Στην κρίση των ακαδημαϊκών, η Μακρόνησος αναφέρεται ξανά και ξανά ως οικείο και ενσωματωμένο μέρος της συγκρότησης του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Ο αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος, που έσκαψε το Ακρωτήρι στη Θήρα (μεταξύ άλλων πολύ σημαντικών ανασκαφών) έγραψε στο βιβλίο επισκεπτών του νησιού, σε μια επίσκεψη που έκανε στις 21 του Οκτώβρη του 1949. “Δεν υπάρχει σχολή με μεγαλύτερη εκπαιδευτική επίδραση από την μεγάλη Εθνική Σχολή της Μακρόνησου” (στο ίδιο.: 120). Υποστηρίχτηκε από τον διάσημο αντιπολεμικό λογοτέχνη Στράτη Μυριβήλη που όρισε την Μακρόνησο ως “το νησί της Θεογνωσίας των μυαλών που απέκλιναν, το θεραπευτήριο των βασανισμένων συνειδήσεων...το νησί μιας νέας Κίρκης, το νησί μιας αντικίρκης, που πήρε τα μεταμορφωμένα θύματα της κακιάς μάγισσας, τα τράβηξε από την λάσπη και τα άχυρα των στάβλων της, και τους έδωσε πίσω την ανθρώπινη τους αξιοπρέπεια και την Χριστιανική τους καρδιά”. (στο ίδιο.: 120).

μετάφραση αποσπάσματος από το βιβλίο της Νένης Πανουργιά (σελ 92-94)

“Επικίνδυνοι πολίτες – η ελληνική αριστερά και ο τρόμος του κράτους”, Νέα Υόρκη, 2009

Χρόνος

Στίχοι: Γιάννης Ρίτσος
Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος-
Υπόγεια Ρεύματα

Καθένας μας έχει στους ώμους του
Την κούραση δώδεκα ωρών από πέτρα
Την δίψα δώδεκα ωρών από ήλιο
Τον πόνο των χρόνων
Την απόφαση μιας ολόκληρης ζωής

Είναι σκληρός ο αγώνας μητέρα
Μα είναι πολλά τα αδέρφια μας
Είναι πολλά τα παιδιά σου μητέρα
Μη πικραίνεσαι
Με τις μεγάλες πέτρες στον ώμο μητέρα
Ανηφορίζοντας τον θάνατο
Μεγάλες πολιτείες θα χτίσουμε μητέρα
Μην πικραίνεσαι