Συνδικάτα και επισφαλείς εργαζόμενοι

(μετάφραση αποσπάσματος από το υπό έκδοση στα αγγλικά βιβλίο , “Labour relations in Cyprus: employment, trade unionism and class composition”, σελ. 106-107)

4.2.2. Η περιορισμένη έλξη του συνδικαλισμού ανάμεσα στους επισφαλείς εργαζόμενους

...Η επισφαλής ζωή και εργασία δεν αποτελείται μόνο από την εξόφθαλμη οικονομική εκμετάλλευση και το θεσμικό αποκλεισμό, αλλά περιλαμβάνει επίσης την απώλεια της αυτονομίας πάνω στη ζωή του ανθρώπου και την υποταγή του στον αυταρχισμό του εργοδότη και στη σκληρότητα της αγοράς εργασίας. Η βιωμένη εμπειρία της αδύνατης θέσης των επισφαλώς εργαζομένων στην αγορά εργασίας και η εν γένει αβεβαιότητα του εργασιακού τους καθεστώτος, τους καθιστά δύσπιστους σε νομικίστικους και τυπικούς λόγους περί εργατικών δικαιωμάτων και δυνητικών ωφελημάτων και όχι μόνο διστακτικούς να ενταχτούν, αλλά επίσης καχύποπτους με τα συνδικάτα, τα οποία τους φαίνονται πάνω κάτω μέρος του συνολικά άδικου συστήματος εργασιακών σχέσεων.

Έχοντας πει αυτό, ας εξετάσουμε πιο στενά τη δυσκολία των συνδικάτων να οργανώσουν τους επισφαλείς εργάτες μέσα από τα δεδομένα της έρευνας πεδίου. Πολλοί νεαροί εργάτες, τόσο ενταγμένοι όσο και ανένταχτοι στα συνδικάτα, μου εξέφρασαν την απογοήτευσή τους με τα συνδικάτα. “Οι συντεχνίες εν έχουν υπόθεση. Το μόνο που τους ενδιαφέρει εν τα λεφτά των συνδρομών...που ήταν το ζήτημα της ανανέωσης των συμβάσεων ούλλοι ήταν έτοιμοι για απεργία. Τελικά εσυμφώνησαν με τους μαστόρους¹”. Το αίσθημα (ανάμεσα στους εργαζόμενους) ότι τα συνδικάτα με κάποιο τρόπο ήταν πουλημένα στα αφεντικά ήταν όντως μια σημαντική διάσταση που βγήκε μέσα από την εμπειρική μου έρευνα. Πολλοί εργάτες βλέπουν τα συνδικάτα ως ανεπαρκείς μορφές αντιπροσώπευσης και οχήματα αγώνα. “Οι συντεχνίες έπρεπε να ήταν δαμέ κάθε μέρα να παλεύκουν για τα δικαιώματα μας. Έννενι²”. Αυτό μπορεί να πάρει και τη μορφή πλήρους απαξίωσης του συνδικαλισμού. “Είναι το ίδιο πράγμα να είσαι ή να μην είσαι σε συνδικάτο. Γιατί να παίρνει το συνδικάτο τα λεφτά;³” Η μεροληψία των συνδικάτων υπέρ των πιο ευνοούμενων, συνήθως ειδικευμένων εργατών, γίνεται αντιληπτή από τους επισφαλείς εργαζόμενους και αποτελεί παράγοντα που διατηρεί την απόσταση μεταξύ αυτών και των συνδικάτων. “Δεν θα πάω στην συνέλευση των συντεχνιών. Δεν τους ενδιαφέρει αφού τι θα πω. Οι συντεχνίες θέλουν να μας χρησιμοποιούν. Δεν θα κερδίσουμε τίποτα. Οι συντεχνιακοί ανήκουν σε άλλη τάξη. Οι μάστορες (εννοεί ειδικευμένοι χτίστες) θα μιλήσουν, θα φαν και θα πιουν και θα μας χρησιμοποιήσουν. Αν πάνε οι άλλοι (εννοεί ανειδίκευτοι εργάτες, κυρίως μετανάστες) θα πάω και εγώ⁴”.

Τα συνδικάτα σήμερα δεν είναι τόσο δυνατά όσο ήταν στο παρελθόν⁵. “Παλιά εμιλούσαν τζιαι οι εργοδότες ακούαν. Εν ετολμούσαν να μεν ακούσουν. Σήμερα τους μαστόρους εν τους κόφτει ίντα που λαλούν οι συντεχνίες⁶”. Όπως ανάφερα στο κεφάλαιο 3, η επέκταση της άτυπης και αρρύθμιστης εργασίας είχε συνέπειες στο συνδικαλιστικό κίνημα. Διαίρεσε το εργατικό δυναμικό και σταθερά διάβρωσε τη δύναμη των συνδικάτων στο επίπεδο του εργασιακού χώρου. Η αποτυχία των συνδικάτων να οργανώσουν τους “μη κανονικούς” εργάτες ή η δυσκολία τους να το κάνουν για διάφορους λόγους, περιλαμβανομένης της εργοδοτικής αλλά και της εγωιστικής του πυρήνα των εργαζομένων αντίστασης σε συνδυασμό με την αδιαφορία των περιφερειακών εργαζόμενων, ενισχύει τη διαίρεση των εργαζομένων, αυξάνοντας την απόσταση μεταξύ των ενταγμένων και των αποκλεισμένων. Τα συνδικάτα αφήνονται έτσι να παίζουν τον ρόλο του φρουρού των παλιότερων εργαζομένων του πυρήνα και προσβλέπουν περισσότερο προς το κράτος για τη γενικότερη προστασία των γενικών εργασιακών συνθηκών μέσα από τη νομοθεσία και ειδικότερα μέσα από την επιθεώρηση και τη ρύθμιση.

Η εξατομίκευση των εργασιακών σχέσεων και η πραγματική ή φαινομενική παρακμή της συνδικαλιστικής δύναμης είναι ουσιαστικά οι δυο πλευρές του ίδιου νομίσματος, αναπόφευκτες πτυχές του νεο-φιλελεύθερου / μετα-φιλελεύθερου κυρίαρχου πλαισίου και συνθήκης. Σε αυτό το πλαίσιο τα συνδικάτα δεν μπορούν να αναπτύξουν μια στρατηγική με στόχο να απαντήσουν στην αντεπίθεση του κεφαλαίου και αυτοπεριορίζονται σε μια αμυντική στάση ολικής προσκόλλησης στον “εθνικό συμβιβασμό” του τριμερούς συστήματος. Όμως αυτός ο συμβιβασμός, κάποτε η επίσημη πολιτική των εργοδοτών, δεν αποτελεί σήμερα την προτεραιότητα τους. Αυτός ο συμβιβασμός, που κωδικοποιήθηκε σε μια περίοδο συνδικαλιστική δύναμης, δεν είναι συνολικά αποδεκτός σήμερα που τα συνδικάτα βρίσκονται σε πιο αδύνατη θέση. Μερικοί εργοδότες έχουν σαν υπόρρητο στόχο τους σήμερα την εξουδετέρωση της συνδικαλιστικής δύναμης και επανασχηματισμού της συνδικαλιστικής λειτουργίας έτσι ώστε να μετατραπεί σε μια υποβοηθητική διευθυντική και πειθαρχική λειτουργία. “Οι συντεχνίες δεν μπορούν να αφήνονται να καθορίζουν τη διευθυντική στρατηγική. Η φιλοσοφία μας είναι η εξατομικευμένη υπηρεσία. Αν οι συντεχνίες το δέχονται αυτό καλώς, αν όχι οι συντεχνίες πρέπει να φύγουν⁷”.

1Έρευνα πεδίου 3, νεαρός μάγειρας τώρα με μερική απασχόληση

2Έρευνα πεδίου 3 νεαρός μπάρμαν, μέλος συνδικάτου

3Έρευνα πεδίου 6, νεαρός εργάτης στα καλούπια

4Έρευνα πεδίου 6, ανειδίκευτος εργάτης

5Αυτή η άποψη εκφράστηκε από πολλούς εργαζόμενους στις έρευνες πεδίου 2, 3, 6 και 7.

6Έρευνα πεδίου 2, υπεύθυνος εστιατορίων.

7Έρευνα πεδίου 3, εκτελεστικός διευθυντής