Μαζί τα φάγανε

Δεύτερη Ανάγνωση

Η κρίση χρέους, η πρωτοβουλία για λογιστικό έλεγχο και η αναγκαιότητα για λογοδοσία των τραπεζών

Καθώς η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση βρίσκεται ήδη στον πέμπτο χρόνο και το βάθος της φαντάζει ακόμα απύθμενο, άρχισαν πλέον να ακούγονται φωνές για αλλαγή πορείας και να στέλλονται σήματα κινδύνου και από τη φιλελεύθερη και από τη σοσιαλδημοκρατική σκοπιά. Οικονομολόγοι και αναλυτές που δεν τάσσονται με την ανατροπή του καπιταλισμού, αντιλαμβάνονται πλέον ότι η καταστροφική πορεία του συστήματος δεν είναι αναστρέψιμη χωρίς τολμηρές πολιτικές αποφάσεις και μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος έτσι ώστε να καταστεί μεσοπρόθεσμα βιώσιμο. Καθώς η δημόσια στήριξη των τραπεζών φαίνεται να είναι πλέον μονόδρομος, τώρα η συζήτηση εστιάζει στους όρους αυτής της στήριξης. Παρά το ότι ο νεοφιλελεύθερος φονταμενταλισμός συνεχίζει για την ώρα να κυριαρχεί και μαζί με τα λόμπυ των τραπεζιτών απαιτεί με θράσος λεφτά από το δημόσιο χωρίς αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος και δομής του διοικητικού ελέγχου των τραπεζών, οι φωνές για κρατικοποίηση των τραπεζών πληθαίνουν και εντείνονται. Και είναι και μη Μαρξιστές που μιλούν τώρα για δημόσιο έλεγχο των τραπεζών – αν είναι “too big to fail”, τότε είναι και “too big to be private” –, τονίζοντας ότι η ιδιωτικοποίηση του κέρδους και η κοινωνικοποίηση της ζημιάς εκτός από άδικη είναι και επικίνδυνη. Η “πτωχοτραπεζοκρατία” όπου όσο πιο πτωχευμένοι είναι οι τραπεζίτες τόσο πιο πολλή εξουσία έχουν, δεν απειλεί μόνο την κοινωνία αλλά και τον ίδιο τον καπιταλισμό, σημειώνει ο Βαρουφάκης http://www.aformi.gr/2012/04/%CF%84%CE%B9-%CE%B5%CF%83%CF%84%CE%AF-%CF%84%CF%81%CE%AC%CF%80%CE%B5%CE%B6%CE%B1-%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BD/

Η πιο άμεση συνέπεια της κρίσης χρέους, που αποτελεί και την πιο εμφανή και επιζήμια πτυχή της σημερινής οικονομικής κρίσης, είναι η αδυναμία των κρατών να ασκήσουν ανεξάρτητη πολιτική, να χρηματοδοτήσουν έργα υποδομής και να διατηρήσουν υφιστάμενες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας και τους θεσμούς πρόνοιας με δημόσιο χαρακτήρα. Καθώς το δημόσιο χρέος, [το μοναδικό κομμάτι του λεγόμενου εθνικού πλούτου, που στους σύγχρονους λαούς ανήκει πραγματικά στο σύνολο του λαού, όπως σημείωνε ο Μαρξ], εκτοξεύεται στα ύψη, υιοθετούνται υφεσιακές πολιτικές λιτότητας που αυξάνουν την ανεργία και πιέζουν τους μισθούς προς τα κάτω, διαμορφώνοντας έτσι ένα πολύ ευνοϊκό πλαίσιο για το μεγάλο διεθνές κεφάλαιο, οι όποιες επενδύσεις του οποίου αντιμετωπίζονται περίπου ως ευλογία και ενθαρρύνονται με σειρά οικονομικών και μη οικονομικών κινήτρων. Στον τρίτο κόσμο την δεκαετία του 1980 η κρίση χρέους οδήγησε πολλές χώρες στο ΔΝΤ, που επέβαλε τα λεγόμενα προγράμματα “δομικής αναπροσαρμογής” θέτοντας τις οικονομίες σε καθεστώς υποτέλειας και επιδεινώνοντας τις συνθήκες διαβίωσης μεγάλου μέρους του πληθυσμού. Τώρα αυτό ήδη άρχισε να συμβαίνει και στον ευρωπαϊκό νότο με την Ελλάδα να αποτελεί το πιο ξεκάθαρο αλλά όχι το μοναδικό παράδειγμα.

Πώς όμως δημιουργείται και πώς εκτοξεύεται το δημόσιο χρέος; Υπάρχει μια πρωτοφανής έλλειψη διαφάνειας σε αυτές τις διαδικασίες που καλύπτεται συχνά από προπαγανδιστικές και ρητορικές ασκήσεις φόρτωσης ενοχών στους λαούς ότι ζουν πάνω από τις δυνατότητες τους, στους μισθωτούς ότι δεν είναι αρκετά παραγωγικοί και ανταγωνιστικοί ή και γενίκευσης των ευθυνών της πολιτικής και τραπεζιτικής ελίτ και των εποπτικών αρχών με πιο χαρακτηριστικό το “μαζί τα φάγαμε”. Ήδη όμως παρουσιάζονται αδυναμίες στην αποτελεσματικότητα της κυρίαρχης ρητορικής να πείσει – οι αλχημείες και τα νοητικά άλματα των αρθρογράφων του συστήματος δεν περνούν πια τόσο εύκολα καθώς τα ερωτήματα άρχισαν να μπαίνουν σε πιο ορθολογική βάση: “αν φαγώθηκαν λεφτά, ποιοι τα έφαγαν;” “αν οι αγορές αυτορρυθμίζονται γιατί πρέπει να πληρώσει το δημόσιο;” “αν ο κεντρικός τραπεζίτης είναι τόσο αυθεντία πώς τα έκανε τόσο θάλασσα;” Και πιο ουσιαστικά: ποιος ήταν ο ρόλος της αύξησης των επιτοκίων από τη δεκαετία του 1980, της μείωσης της φορολογίας στο μεγάλο κεφάλαιο μετέπειτα και της σημερινής κρατικής (προσωρινής) διάσωσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην εκτόξευση του δημόσιου χρέους; Αυτά τα ερωτήματα τίθενται από το διεθνές κίνημα ενάντια στο χρέος που απαιτεί λογιστικό έλεγχο έτσι ώστε να διαφανεί ποιο μέρος του χρέους είναι απεχθές ενδεχομένως και παράνομο και ποιοι ευθύνονται για αυτό. http://www.contra-xreos.gr/

Στη Γαλλία η πρωτοβουλία αυτή έχει αποκτήσει μεγάλη λαϊκή στήριξη και έχει αξιοσημείωτη δυναμική.

Ακόμη όμως και χωρίς την πλήρη κρατικοποίηση των τραπεζών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο κάτι που θα αποτελούσε ένα αποφασιστικό βήμα προς την αποφυγή μιας οικονομικής κατάρρευσης με ό,τι αυτή συνεπάγεται, μπορούν να παρθούν κάποια μέτρα θεσμικών ρυθμίσεων και ουσιαστικού ελέγχου και εποπτείας έτσι ώστε και να τεθούν προ των ευθυνών τους οι τραπεζίτες και οι διαπλεκόμενοι πολιτικοί και κυρίως να αποφευχθούν στο προσεχές μέλλον ανάλογες καταστάσεις. Η λογοδοσία των τραπεζών είναι διεθνές ζήτημα και στις σημερινές συνθήκες αναμφίβολα μονόδρομος. Ήδη η συζήτηση έχει ξεκινήσει και στην Κύπρο όπου γίνονται και κάποιες πολιτικές ζυμώσεις σε σχέση με αυτά τα θέματα. http://erascy.blogspot.com/2012/03/blog-post_31.html

Φικρής