Θέσεις για μια ριζοσπαστική ιστορία

Η ιστορία αποτελεί την αφετηρία των κοινωνικών επιστημών, επειδή παρέχει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσονται όλες οι θεωρητικές έννοιες. Ως αυτόνομη επιστήμη η ιστορία είναι ο τόπος όπου σχηματίζονται τα βασικά στοιχεία που αντλεί τόσο η κυρίαρχη όσο και η αντιστασιακή κοσμοαντίληψη. Για αυτό η ιστορία αποτελεί πεδίο πολιτικής σύγκρουσης.

Η ερευνητική εστίαση στο κοινωνικό πεδίο επιτρέπει τη θεώρηση της ανθρώπινης καθημερινότητας και των νοημάτων που αυτή κουβαλά σε αντιδιαστολή με την υφιστάμενη προσήλωση στις νομικοπολιτικές, διπλωματικές και στρατιωτικές πτυχές που θεωρεί την δραστηριότητα της ελίτ ως την κινητήριο δύναμη της ιστορίας. Η σύγχρονη ιστορία δημιουργείται στους εργασιακούς και στους δημόσιους χώρους από τις ομάδες και τα πλήθη και όχι πλέον πίσω από κλειστές πόρτες όπου συνεδριάζουν οι εκπρόσωποι της εξουσίας όσο ισχυροί και αν είναι. Για αυτό μια ριζοσπαστική ιστορία πρέπει να αναλύει μεν τις μεταλλάξεις της κρατικής μορφής, αλλά ιδιαίτερα πρέπει να τις αντιπαραβάλλει με τις κοινωνικές δυναμικές που τις οριοθετούν και τις ορίζουν.

Το παγκόσμιο και περιφεριακό συγκριτικό πλαίσιο αναφοράς απελευθερώνει τον ερευνητή από εθνοκεντρικές στρεβλώσεις. Επειδή άλλο η αυτονομία του χώρου, οι τοπικές δηλαδή δυναμικές και άλλο οι αντιλήψεις της εθνικής μοναδικότητας και οι αφηγήσεις των εθνικών ή φυλετικών χαρακτηριστικών. Μια ριζοσπαστική ιστορία, είναι πάνω από όλα μια διεθνιστική ιστορία. Σε αυτό το πλαίσιο, η αποδόμηση των εθνικιστικών ιδεολογημάτων αποτελεί πρωταρχικό στόχο της ριζοσπαστικής ιστορίας. Όχι για να τα αντικαταστήσει με κοσμοπολίτικα ιδεολογήματα της πολυπολιτισμικότητας, αλλά για να αμφισβητήσει το κοινωνικοπολιτικό στάτους κβο και την κυρίαρχη ιδεολογία της εθνικής ενότητας που κρύβει τις πραγματικές κοινωνικές αντιθέσεις. Η πολυπολιτισμικότητα αποτελεί κοινωνικό δεδομένο, όχι πολιτικό στόχο. Ο πολιτικός στόχος μιας ριζοσπαστικής ιστορίας είναι η ολοκληρωτική χειραφέτηση της ανθρωπότητας και όχι απλά η παγκόσμια ειρήνη.

Η προφορική και η τοπική ιστορία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας ολιστικής ιστορίας επειδή μπορεί να συλλάβει πτυχές που δεν αποτυπώνονται στον γραπτό και ειδικότερα στον “αρχειακό” λόγο. Έτσι συμπεριλαμβάνονται τα βιώματα και οι αντιλήψεις όπως αυτά ανασκευάζονται μέσα από την διασταύρωση της προσωπικής εμπερίας με την συλλογική μνήμη. Το ζητούμενο από την σκοπιά της ριζοσπαστικής ιστορίας είναι η ανάδειξη των κρυμμένων και των λογοκριμένων φωνών που έχουν καταδικαστεί από την εξουσία στην εξαφάνιση. Όχι με μια μουσειακή λογική πολιτικής αρχαιολογίας, αλλά με την πρόθεση να μελετηθούν οι κύκλοι των παρελθοντικών αγώνων και να συσχτιστούν με τους σημερινούς και τους αυριανούς.

Η ταξική σύνθεση της κοινωνίας συνιστά το κατεξοχήν πεδίο μιας ριζοσπαστικής ιστορίας, όχι απλά επειδή η κοινωνία μας είναι διαιρεμένη ταξικά και άρα μια ολιστική ιστορία πρέπει να το λάβει αυτό υπόψη, αλλά επειδή μέσα από αυτές ακριβώς τις διαιρέσεις προκύπτουν οι συνιστώσες της πολιτικής και της ιστορικής πράξης. Το ζήτημα εδώ δεν είναι απλά η αναγνώριση και μελέτη της συγκρότησης των κοινωνικών τάξεων, αλλά η θεώρηση των αντικειμενικών συνθηκών που επιβάλλει το κεφάλαιο στην οργάνωση της εργασίας και η υποκειμενικότητα της αντίστασης όπως αυτή αρθρώνεται μέσα και έξω από τους εργασιακούς χώρους.

Η ριζοσπαστική οπτική δεν μπορεί να περιορίζεται στην ανάγνωση και την ερμηνεία της ιστορίας αλλά πρέπει να είναι προσανατολισμένη προς την δημιουργία της. Το ζητούμενο δεν είναι μια καινούργια φιλοσοφία της ιστορίας ή μια επαναδιατύπωση της κριτικής θεωρίας. Είναι η συνειδητοποιημένη πράξη που μετρά, είναι η κοινωνική δράση που κινεί την ιστορία και θέτει τόσο την ιστορική ερμηνεία όσο και το πλαίσιο της σε αδιάκοπο μετασχηματισμό.