...Θα πρέπει, έστω και εδώ, να διευκρινίσουμε ότι η εστίαση των επιθέσεων στον Δ. Χριστοφια (και άρα και τα ανάλογα ερευνητικά τεκμήρια) δεν φαίνεται (η δεν μπορεί) να ήταν μόνο προσωπική. Στο πρόσωπο του φαινόταν να γινόταν μια ευρύτερη επίθεση σε θέσεις και απόψεις τις οποίες εκφράζει μεν ο ίδιος, αλλά είναι μέρος και ευρύτερων κοινωνικών στάσεων και θέσεων. Η διερεύνηση και τεκμηρίωση, όμως, μιας τέτοιας ανάλυσης θα προϋπόθετε άλλο κείμενο. Με βάση όμως το ευρύτερο πλαίσιο των τελευταίων χρόνων και όσα είδαμε τους 2 μήνες του καλοκαιριού μπορούμε να εισηγηθούμε 3, κατ’αρχήν, πιθανές αιτίες:
- Μετά τις βουλευτικές εκλογές ακολουθούν οι προεδρικές και σαφώς σε αυτό το πεδίο κινούνται ήδη οι κομματικοί μηχανισμοί – ιδιαίτερα αυτοί της αντιπολίτευσης. Η επίθεση στην κυβέρνηση μετά το Μαρί ήταν και ένας τρόπος αντιμετώπισης των συγκριτικά καλών αποτελεσμάτων της συγκυβέρνησης στις βουλευτικές εκλογές.
- Ο Χριστόφιας, λειτουργώντας στο πλαίσιο της συγκυρίας που διαμορφώθηκε μετά το 2004, έχει εμπλακεί σε μια διαδικασία λύσης του κυπριακού σε ένα ρευστό τοπίο. Η καινοτομία της στρατηγικής του είναι ότι έθεσε μπροστά στην κοινωνία το τι συζητείται στις συνομιλίες πίσω από τις κλειστές πόρτες. Με αυτόν τον τρόπο, η αντιμετώπιση και κατανόηση των δεδομένων της λύσης, περνά μέσα από την κοινωνία. Αυτό είναι κάτι ιστορικά αναγκαίο μπορεί να πει κάποιος, αλλά ταυτόχρονα και αναπόφευκτα προκαλεί αντιδράσεις. Η εξοικείωση της κοινωνίας με την πραγματικότητα (είτε των συνομιλιών είτε της λύσης η οποία θα βασίζεται στα υπάρχοντα δεδομένα δεκαετιών συζητήσεων) είναι μια δύσκολη αλλά και πάλιν αναπόφευκτη πορεία. Σε αυτό το πλαίσιο η στράτευση των αντιπάλων του προέδρου και η δαιμονοποίησή του από τον χώρο της ακροδεξιάς αλλά και από μερίδα των απορριπτικών δεν ήταν κάτι το νέο, ούτε κάτι παράξενο. Είναι αντιδράσεις σε μια ιστορική διαδικασία.
- Υπάρχει και μια ταξική διάσταση. Στον οικονομικό τομέα η έμφαση στη φορολόγηση του πλούτου (σαν μέτρο «δίκαιας κατανομής» των βαρών) από το 2010 προκάλεσε δυσφορία στο κεφάλαιο – και αυτή η δυσφορία εκφράζεται και με την στάση των ιδιοκτητών των ΜΜΕ. Ταυτόχρονα τα ζητήματα της οικονομικής κρίσης, την οποία προκάλεσε και ξανάφερε στο προσκήνιο το τραπεζιτικό σύστημα την περασμένη άνοιξη,[64] θέτουν την κοινωνία μπροστά σε συζητήσεις όπου η στάση της κυβέρνησης υπέρ του κοινωνικού διάλογου, των οργανώσεων και των δικαιωμάτων των εργαζόμενων προκαλεί αντιδράσεις από την πλευρά του κεφαλαίου. Και σε αυτό τον τομέα είναι μια αντιπαραθεση η οποία είναι αναπόφευκτη ακριβώς γιατί εκφράζει κοινωνικές δυναμικές και όχι απλά ατομικές επιλογές.[65] Τα άτομα κάνουν επιλογές σε ένα υπάρχον πλαίσιο. Φάνηκε, στο πλαίσιο των ρητορικών του καλοκαιριού, να υπάρχει, σε μερικούς, και ένα είδος ταξικής αντιπάθειας προς ένα αριστερό απόγονο εργατών που φαινόταν αμετανόητος για την ιδεολογία του και δήλωνε περήφανος για την ταξική του καταγωγή.[66]
Ας επανέλθουμε στα ΜΜΕ.
Τι είδους αντίσταση μπορεί να υπάρξει απέναντι στην χειραγώγηση των ΜΜΕ;
Στην Κύπρο έχουμε μια μακρά παράδοση αντίστασης μέσα από τον προφορικό λόγο. Ακόμα και οι πολλαπλοί κώδικες των διάφορων παρατάξεων ένα εσωτερικό πλουραλισμό ο οποίος δείχνει να διατηρείται παρά τις συγκυριακές μετατοπίσεις του κυρίαρχου λόγου όπως εκφράζεται από το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ.
Είναι όμως απαραίτητο επίσης, και αυτή η συγκυρία το ανέδειξε σαν ιστορικό ζητούμενο πια, να αναπτύξει η κοινωνία αντιστάσεις σαν είδος κοινωνικής αυτοάμυνας στα μαζικά μέσα τα οποία ελέγχει μια ελίτ. Και εδώ το ζήτημα δεν είναι απλά η ενίσχυση της άμυνας απέναντι στη χειραγώγηση – αλλά και η διεύρυνση της δημοκρατίας απέναντι σε μια αόρατη εξουσία.
Τα νέα ηλεκτρονικά Μέσα θα είναι ενδεχομένως η απάντηση μακροπρόθεσμα – ήδη η μπλοκόσφαιρα ήταν σαφώς πολύ πιο ισορροπημένος χώρος δημόσιου λόγου/πληροφόρησης/διαλόγου από τα καθεστωτικά συγκεντρωτικά ΜΜΕ.[67] Βραχυπρόθεσμα πρέπει να αναπτυχθεί η κριτική στάση – της διεκδίκησης λόγου στις απαγορευμένες ερωτήσεις και στον ισομερή διάλογο.
Χρειάζεται βέβαια επέκταση της ανάλυσης και της θεωρητικής διερεύνησης – αλλά χρειάζεται και πράξη πέρα από τον λόγο. Σε αυτό το πλαίσιο, αυτό το κείμενο και η κυκλοφορία του, είναι μια μορφή πράξης.
[64] Η αναπαράσταση της «κρίσης» από τις εφημερίδες είχε έντονα την σφραγίδα της προστασίας των τραπεζών – η έμφαση εστιάστηκε στα «δημόσια οικονομικά» ακόμα και όταν το έλλειμμα ήταν σε πολύ καλό επίπεδο σε σύγκριση με το ευρωπαϊκό- όπως αναγνώρισε και το περιοδικό economist τον Αύγουστο. Αυτή η μετατόπιση ήταν ιδεολογική. Μια αναλυτική έρευνα για την κάλυψη της «κρίσης» στον τραπεζιτικό τομέα από τα «μεγάλα» ΜΜΕ θα ήταν όντως ενδιαφέρουσα και ίσως αποκαλυπτική.
[65] Οι δημόσιες αντιπαραθέσεις (και οι αναπαραστάσεις τους) στο τέλος του Αυγούστου αξίζει επίσης να μελετηθούν γιατί εκφραζαν και ένα ευρύτερο ρευστό τοπίο όσον αφορά τις οικονομικές και ταξικές αντιπαραθέσεις και ταυτίσεις που εμφανίστηκαν. Υπήρξε προσπάθεια κατασκευής κλίματος «πανικού» και πιέσεων από την πλειοψηφία των ΜΜΕ. Στο κοινωνικό πεδίο όμως οι συνδικαλιστές (και οι εργαζόμενοι) ασκούσαν τις δικές τους πιέσεις με αρκετούς βουλευτές να διαφοροποιούνται από την σκληρή στάση των νεοφιλελεύθερων στην επιτροπή οικονομικών. Στο τέλος πρυτάνευσε ένα είδος συναίνεσης – ίσως αναμενόμενης στα κυπριακά πλαίσια, ίσως και αναμενόμενης λόγω της συγκυρίας. Αξίζει να μελετηθεί το φαινόμενο και γιατί οι αντιστάσεις στις προβολές/υποβολές των ΜΜΕ δεν ήρθαν μόνο από τα αριστερά (όπως θα ανέμενε κάποιος) αλλά από μια ευρύτερη ταξική κουλτούρα που φαίνεται να έχει διάχυτη μορφή στην κοινωνία.
[66] Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά συνθήματα αυτού του είδους, ήταν ένα πλακάτ έξω από το προεδρικό στις 18/7 με το σύνθημα «Να φοβάσαι το γιο της πλύστρας».
[67] Είναι στον χώρο των blogs όπου τέθηκαν αρχικά τα περισσότερα απαγορευμένα ερωτήματα. Και σε αυτό τον χώρο υπήρχε όχι μόνο η τεκμηρίωση αλλά και η ανάγκη εξήγησης αφού παρέχεται η δυνατότητα διάλογου.
απόσπασμα από το κείμενο της έρευνας του Αντρέα Παναγιώτου
No comments:
Post a Comment