Η επανένωση της Κύπρου ως το πολιτικό στοίχημα της νέας κυβέρνησης (Πολίτης, 31/3/2008)

Ο Δημήτρης Χριστόφιας εκλέγηκε στην προεδρία με βασικό προγραμματικό στόχο την επίλυση του Κυπριακού. Η ελληνοκυπριακή κοινότητα απέρριψε στον πρώτο γύρο την επικίνδυνη στασιμότητα που επέφερε στο Κυπριακό η διακυβέρνηση Παπαδόπουλου, και στον δεύτερο γύρο των εκλογών το σκοταδιστικό εθνικισμό με τον οποίο φλέρταρε η υποψηφιότητα Κασουλίδη, δίνοντας μια ξεκάθαρη νίκη στον αυτοαποκαλούμενο πρόεδρο λύσης. Ο διεθνής παράγοντας παίρνοντας τοις μετρητοίς τις προεκλογικές διακηρύξεις Χριστόφια καλοσώρισε την εκλογή του και ξεκίνησε τις διεργασίες για ένα καινούργιο γύρο συνομιλιών.

Το παράθυρο ευκαιρίας για λύση του Κυπριακού που άνοιξε την περίοδο 2003-2004 βρίσκεται ακόμα ανοιχτό. Αυτό δεν σημαίνει ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει. Στο βόρειο τμήμα έχουν συντελεστεί δυο βασικές εξελίξεις που περιπλέκουν την διαδικασία της διευθέτησης – αύξηση των εποίκων/μεταναστών και αύξηση της οικοδομικής εκμετάλλευσης των ε/κ περιουσιών. Στο νότιο τμήμα έχει συγκροτηθεί ένα διχοτομικό μπλοκ που δεν επιθυμεί την επανένωση της Κύπρου και προτιμά τα δυο κράτη. Όμως ταυτόχρονα έχει συγκροτηθεί και ένα άλλο μπλοκ που επιθυμεί την άμεση επανένωση της Κύπρου μέσα από την κατάργηση της πράσινης γραμμής και την δημιουργία ενός καινούργιου ομοσπονδιακού συνεταιρικού κράτους με την άλλη κοινότητα. Η Τουρκία συνεχίζει να επιθυμεί το κλείσιμο του Κυπριακού για να διευκολύνει την πορεία της προς την Ε.Ε., ενώ Βρετανία και Ελλάδα συνηγορούν προς την όποια ρύθμιση που θα διατηρεί / επαναδιαβεβαιώνει την ειδική σχέση τους με το νησί όσον αφορά θέματα στρατιωτικής, γεωπολιτικής και πολιτιστικής επιρροής. Τέλος ο Ο.Η.Ε., η Ε.Ε. και οι Η.Π.Α. θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν την συμφωνία ως παράδειγμα ρύθμισης/διευθέτησης και άλλων εθνοτικών διαφορών στη Μέση Ανατολή.

Σε τοπικό επίπεδο η συγκυρία είναι ιστορική. Στην εξουσία βόρεια και νότια της πράσινης γραμμής βρίσκεται η Αριστερά, η παράταξη που ευθύνεται λιγότερο για την κατοχή και την διχοτόμηση, και άρα η παράταξη που μπορεί να εφαρμόσει καλύτερα την ανατροπή τους. Η Αριστερά στην Κύπρο παρόλο που την ανέχτηκε, δεν εμπλάκηκε ενεργά στην εθνοτική σύγκρουση και κράτησε διαχρονικά ανοιχτή την προοπτική της ειρηνικής συμβίωσης. Σήμερα ήρθε η ώρα να συμφωνηθούν οι όροι αυτής της ειρηνικής συμβίωσης. Η επίτευξη της συμφωνίας είναι εφικτή αν οι αντι-εθνικιστικές δυνάμεις της ειρήνης πιέσουν τους ηγέτες τους να διαπραγματευτούν με καλή θέληση επικεντρωνόμενοι στα μακροπρόθεσμα συμφέροντα των κοινοτήτων τους για ανεξαρτησία και ενότητα εδάφους και πληθυσμού στο νησί. Τα συμφέροντα των Τ/κ δεν βρίσκονται στην απόσχιση και στην συμπόρευση με την Τουρκία και τα συμφέροντα των Ε/κ δεν βρίσκονται στον αποκλεισμό της μικρής τ/κ κοινότητας από την εξουσία. Ο συμβιβασμός πρέπει να έχει ως συστατικό του την εδαφική και πολιτική αυτονομία των κοινοτήτων αλλά και την θεσμική ενοποίηση, την ενιαία οικονομία και τον δικοινοτικό ομοσπονδιακό κρατικό μηχανισμό.

Το ζητούμενο όμως δεν είναι μόνο η επίτευξη, αλλά σημαντικότερα η αποδοχή και η εφαρμογή της συμφωνίας. Χρειαζόμαστε ένα δεύτερο επιτυχημένο δημοψήφισμα και ακολούθως ένα συναινετικό κλίμα για την επερχόμενη και ευαίσθητη μεταβατική περίοδο. Οι δυνάμεις της Αριστεράς εντός και εκτός της κυβέρνησης οφείλουν και μπορούν να προωθήσουν ενεργά την ιδέα του συμβιβασμού και της συμφιλίωσης, να προετοιμάσουν το έδαφος για την λύση. Για να διευθετηθεί το Κυπριακό πρέπει οι Κύπριοι να μπορέσουν να φανταστούν την ζωή τους στα πλαίσια της επανενωμένης Κύπρου – κάποιοι πρόσφυγες την επιστροφή τους και κάποιοι την αποζημίωση τους, και η μια κοινότητα την αποδοχή της άλλης στην κοινή διακυβέρνηση. Οι εθνικισμοί δεν έχουν να προσφέρουν πια τίποτε στις κοινότητες της Κύπρου. Έχουν ξεπεραστεί ιστορικά και έχουν ηττηθεί πολιτικά. Ο ενταφιασμός της ένωσης και η αποτυχία πολιτικής νομιμοποίησης της διχοτόμησης αποτελούν κυρίαρχες πραγματικότητες. Η συμβιβαστική συμφωνία πρέπει και αναπόφευκτα θα αντανακλά αυτό το ουσιαστικό ιστορικό αποτέλεσμα της εθνοτικής σύγκρουσης.

Μακροπρόθεσμος στόχος παραμένει βέβαια η ολοκληρωτική ανατροπή της εθνοτικής λογικής που επιφέρει τον διχασμό και τον ανταγωνισμό. Όμως αυτό που επείγει και που είναι εφικτό στα πλαίσια της αστικής δημοκρατίας είναι ο τερματισμός της σύγκρουσης. Το επερχόμενο πέρασμα από τον πολιτικοστρατιωτικό στο οικονομικοθεσμικό ανταγωνισμό των κοινοτήτων ενδεχομένως να ανοίξει παράλληλα και το ταξικό ζήτημα και άρα την προοπτική μιας ολοκληρωμένης κοινωνικής αναδόμησης. Καλωσορίζουμε τη συμφωνία για το άνοιγμα της Λήδρας, επιζητούμε το άνοιγμα και άλλων οδοφραγμάτων αλλά απαιτούμε την ολοκληρωμένη επίλυση του ζητήματος άμεσα έτσι ώστε η θητεία της νέας κυβέρνησης να επιφέρει την πραγματική αλλαγή – την επανένωση της χώρας.

Γρηγόρης Ιωάννου
g.ioannou@warwick.ac.uk

Εποχές

Κοιτάω ψηλά, ερημιά
μοναχικά πουλάκια πετάνε στον βρώμικο αέρα
χάμω ένα σκαθάρι τριγυρίζει μέσα στα χώματα
θέλει να γνωρίσει τον κόσμο
μια πεταλούδα του χαμογελά ειρωνικά ενώ δίπλα μια σαύρα
αγριοκοιτάζει τα τζιτζίκια που θορυβούν άσκοπα.

Σιωπηλέ διαβάτη αμήχανε
παίζεις νευρικά το παιχνίδι
το μυαλό και το σώμα σου βαδίζουν στα ίδια μονοπάτια
το βλέμμα σου αδιάφορο και νωχελικό
οι στιγμές σου μουντές και άχρωμες.

Μια φωτιά και δυο χαμόγελα
λόγια ψιθυριστά στο χαρτί
και κραυγές που δεν σβήνουν
έξω άνεμος κρύος παγερός
μέσα μια θλίψη γλυκόπικρη.

Γεια σου χαρά σου ήλιε ζεστέ
έλα να χαϊδέψεις το δέρμα
να δροσίσεις την ψυχή και να ξεκουράσεις το μυαλό
ισορροπώντας γαλήνια την σάρκα
και λυτρώνοντας την ιδέα την φευγαλέα.